زنگ خطر برای تحقق جهش تولید؛ افزایش سفته بازی و عدم اطمینان نسبت به آینده ی بازارهای ارز و طلا

زنگ خطر برای تحقق جهش تولید

در دنیای پرهیاهوی امروز، بازار سرمایه و سرمایه گذاری و انجام معاملات گوناگون برای به دست آوردن سود بیشتر بسیار داغ است. چنانکه گاهی سرمایه گذاری با مواردی شیبه سفته بازی اشتباه گرفته می شود. سفته بازی چیست؟ سفته بازی انجام نوعی معامله است که ریسک و خطر بالایی به جهت از دست دادن بخشی از سرمایه یا تمام سرمایه در آن وجود دارد به این امید که سود بسیار زیادی عاید شود.

سفته بازی (speculation) بنا به تعریف سایت اطلاعاتی اقتصادی «اینوستوپدیا» به معامله ای اطلاق می شود که خطر یا ریسک بالایی دارد اما انتظار دریافت سود مالی بالایی در کوتاه مدت یا بهره و ارزش دیگری دارد. اما نکته در این است که در سفته بازی احتمال ضرر بیش از سود است و این ریسک فوق العاده بالایی ست. در چنین حالتی نوسانات قیمت و تغییرات بازار بسیار مورد توجه فرد سرمایه گذار یا همان سفته باز است. (1)

وقتی سفته بازی شامل خرید ارز یک کشور خارجی شود این یک سفته بازی ارزی محسوب شده و سفته باز سعی می کند با خرید و نگهداری ارز و انتظار تا رسیدن زمان افزایش قیمت ارز و فروش آن سود بالایی به جیب بزند. بدون انتظار برای دریافت و به دست  آوردن سود زیاد در کوتاه مدت، انگیزه ای دیگری برای سفته بازی وجود ندارد. سفته بازی که نوعی سوداگری محسوب می شود به عواملی از جمله ماهیت دارایی، مدت زمان انتظار و نگهداری دارایی و میزان اهرم افزایش سرمایه بستگی دارد. (2)

سفته باز کیست؟ سفته باز به نوعی یک دلال است که سعی می کند در یک بازه زمانی کوتاه مدت، خیلی بیشتر از سرمایه گذاری سنتی و معمول سود ببرد. او سعی بر این دارد با پیش بینی روند بازار در آینده خصوصاً در بخش های بی ثبات تر، سود کلان به دست آورد؛ حتی اگر شاخص بازار خلاف این را نشان دهد. (3)

نقش سفته بازی در افزایش نرخ طلا و ارز

بازار ارز یا فارکس مارکت در تمام دنیا بالاترین نرخ جابجایی سرمایه را در تمام دنیا دارد و این در حالی است که در چند ثانیه شرایط ممکن است دگرگون شود. خرید و فروش در این بازار می تواند به دلایل گوناگونی مانند بازرگانی و تجارت و توریسم و گردشگری انجام شود که پول رایج یک کشور به پول رایج کشور دیگر تبدیل گردد. البته بسته به موضوع تجارت بین المللی این اتفاق بیشتر در زمینه تبدیل هر ارزی به دلار و یورو بیشتر اتفاق می افتد. (4)

این بازارها و مارکت ها تحت تأثیر عملکرد مدیران دارایی و صندوق های پوشش های ریسک هستند که برای حمایت از سرمایه و به حداقل رساندن ریسک وارد عمل می شوند. در این گونه موارد تفاوت قائل شدن بین سفته بازی و اقدامات این مدیران و صندوق ها کمی پیچیده است، چرا که برای حفاظت در برابر تغییرات بازار یک شرکت یا صندوق اقدام به خرید و فروش ارز می کند.

معمولاً عواملی مانند نرخ بهره، جریان تجارت، گردشگری، قدرت اقتصادی و ریسک  ژئوپلیتیک بر عرضه و تقاضای ارز تأثیر می گذارند و باعث ایجاد نوساناتی در بازار ارز و به تبع آن سودجویی از این تغییرات و نوسانات برای دلالان و سفته بازها می شوند. به راحتی می شود حدس زد که وقتی نرخ ارزی در بازار کاهش می یابد نرخ ارز مقابل آن افزایش می یابد و بالعکس. (5)

در چنین مواقعی ساده ترین راه ایجاد عدم توازن بین عرضه و تقاضا است که باعث به وجود آمدن نوسانات شدید در بازار می شود. مانند مواقعی که به دلیل کمبود ارز واردکنندگان برای تأمین ارز مورد نیاز به سراغ بازار آزاد می روند و بدین صورت به عدم توازن ایجاد شده در بازار بیشتر دامن زده می شود. خصوصاً در شرایطی همانند کشور ما با وجود تحریم ها و کاهش درآمدهای ارزی این عدم توازن در بازار شدیدتر بوده و با افزایش نرخ ارز، قیمت طلا نیز افزایش پیدا کرده و در نتیجه همه عوامل دست به دست هم می دهند تا دلالان و سفته بازان به امید سود کلان از آب گل آلود بیشتر ماهی بگیرند. (6)


 

آیا نوسانات طلا ناشی از سفته بازی است؟

از قدیم الایام سرمایه گذاری در بازار طلا مورد توجه همگان بوده و همیشه مردم به چشم سرمایه ارزشمند به آن نگریسته اند. معمولاً سرمایه گذاری در بازار طلا به یکی از سه دلایل زبر انجام می شود؛
 

• جبران کاهش در بازار سهام

 

• مصونیت در برابر تورم

 

• مقابله و خنثی کردن کاهش نرخ دلار

به همین دلایل، طلا اغلب یک سرمایه گذاری امن محسوب می شود. اما آیا واقعاً اینگونه است؟ طبق تحقیقی که توسط کالج ترینیتی انجام شد، طلا بهترین مصونیت در برابر سقوط احتمالی بازار سهام است. در این تحقیق قیمت طلا به مدت 15 روز پس از سقوط سهام به طرز چشمگیری افزایش یافت و سرمایه گذاران وحشت کردند و سهام خود را فروختند و طلا خریدند.

اما پس از 15 روز، قیمت طلا در برابر قیمت های برگشتی سهام ارزش خود را از دست داد. به همین دلیل ممکن است طلا از سهام شما در برابر سقوط حفاظت کند اما این محافظت کوتاه مدت است. (7)

خرید طلا عموماً به عنوان یک اقدام دفاعی در برابر خطرهایی که بازار سرمایه را تهدید می کند به حساب می آید. آنچه که مسلم است تولید و عرضه طلا تقریباً در سطح جهانی ثابت است.

 همیشه خرید طلا به عنوان یک سرمایه گذاری فیزیکی مورد توجه بوده است و افراد برای نگهداری آن به صورت بلند مدت به عنوان پشتوانه عمل می کردند، اما امروزه تعداد سرمایه گذارانی که طلا را به صورت سرمایه گذاری ریسکی خریداری می کنند افزایش یافته است و به تبع آن سفته بازی نیز رشد چشمگیر داشته است که منجر به ایجاد نوسانات بسیار در بازار طلا شده است. (8)

قیمت طلا در بازار داخلی به قیمت ارز بستگی دارد، از این رو با بالا رفتن نرخ ارز نوسانات ایجاد شده در بازار باعث ایجاد التهاب می شود. علاوه بر این عرضه طلا در بازار، علی الخصوص در بازار جهانی تابع ورود بخشی از ذخایر طلا از سوی تولیدکنندگان و همچنین دارندگان آن است.

به عنوان مثال سقوط سهام در بورس باعث استقبال عمومی بیشتر مردم و سفته بازان از بازار خرید طلا و روانه شدن سرمایه به سمت این بازار می شود. عامل دیگر که می توان به آن اشاره کرد کاهش تقاضای کاذب است که آن هم باعث ایجاد نوسان در قیمت طلا می شود.

به طور معمول سفته بازان سعی می کنند تصمیمات دولت و بانک مرکزی را حدس بزنند و بر حسب این گمانه زنی ها اقدام کنند. البته به طور ساده در شرایط اقتصادی سخت، رکود، جنگ، آشوب و هر موضوع دیگری که ثبات زندگی را تهدید کند، مردم طلا را به عنوان پشتوانه تصور کرده و تقاضا برای آن افزایش می یابد و بازار ملتهب شده و سفته بازی نیز افزایش یافته و قیمت طلا بالا می رود. اما اگر چه طلا همیشه به عنوان پشتیبان موقعیت خاصی داشته است، ولی به هر جهت قیمت آن افزایش و کاهش دارد و نباید بیش از اندازه جایی برای آن به جهت سرمایه گذاری تصور کرد. (9)

نقش بانک مرکزی در جلوگیری از سفته بازی در بازار ارز

بانک مرکزی نقش بسیار مهم و قدرتمندی در بازار و کنترل نوسانات آن می تواند ایفا کند. بانک مرکزی می تواند با ایجاد ثبات در بازار ارز و تعدیل نرخ ارز از غلبه سفته بازی بر تمام معاملات مربوط به ارز جلوگیری کند. به عنان مثال سامانه ارز نیمایی که در اقتصاد ما ایجاد شده است، اگر به روشی دقیق و کنترل شده از سوی دولت ارز لازم را با نرخ مناسب و مصوب ارائه نماید می تواند مانع از فعالیت گسترده سفته بازان در زمینه خرید و فروش ارز شود. (10)

عامل دیگری که نقش بانک مرکزی در جلوگیری از سفته بازی را تعیین می کند، کنترل بانک مرکزی بر جابجایی نامناسب و نامعقول پول و نقدینگی در شعب بانکی و سیستم بانکی است که می تواند مانع از پول شویی و سفته بازی بشود. در همین رابطه می شود از نحوه دریافت و پرداخت تسهیلات بانکی را نام برد که با اعطای آن ها به افراد خاص فرصت سفته بازی فراهم می شود.

و به عنوان نکته آخر در این زمینه می توان از حمایت سیستم بانکی و بانک مرکزی از تولیدکنندگان نام برد که منجر به دوباره به حرکت درآمدن چرخ تولید شده و کمک می کند تا سرمایه به عرصه تولید روانه شود. با افزایش فعالیت بنگاه های اقتصادی و جذب نقدینگی در این بنگاه ها، نوسانات بازار نیز کاهش پیدا کرده و تا حد زیادی راه بر سفته بازی بسته می شود. (11)
 

جهش تولید و سفته بازی

سفته بازی که به نوعی یک سرمایه گذاری سوداگرایانه محسوب می شود، نقطه مقابل تولید است. همه به درستی می دانیم که اگر سرمایه های موجود در سیستم اقتصادی و در کشور به سوی تولید و صنعت روانه شود باعث شکوفایی تولید و به قولی جهش تولید گردیده و در نتیجه راه بر سفته بازی بسته می شود. چرا که سفته بازان عموماً به دنبال کسب سود کلان در کوتاه مدت بدون ایجاد رونق در عرصه تولید هستند که عمدتاً اقتصاد نابسامان و بیمار زمینه را برای سفته بازی فراهم می کند.

به همین دلیل حمایت دولت از تولید و بخش خصوصی برای افزایش تولید و جذب نقدینگی در اقتصاد و صنعت و اختصاص تسهیلات و ایجاد رقابت بین صنایع نوپا و تولیدی راه برون رفت از معضل سوداگرایانه سفته بازی است.

لذا اخذ تصمیمات کلیدی از سوی مدیران ارشد اقتصادی کشور و سیستم بانکی و بانک مرکزی در راستای حمایت از تولید و رونق آن و قرار دادن مبنای سیاست های کلان اقتصادی بر ایجاد ثبات و امنیت اقتصادی، اصلاح سیستم بانکی، مالیات، بیمه و مقررات و قوانین گمرکی، نوسازی خطوط تولیدی و تجهیز آن ها با استفاده از تکنولوژی و دانش روز و بهبود فضای کسب و کار برای صنایع نوپا و ایجاد رونق در عرصه تولید در جهت زدودن انحصارطلبی، تمام این موارد راه را برای تسهیل سرمایه گذاری در بخش تولید هموار می کند و آنان را که دل مشغول و دلسوز تولید هستند حمایت کرده و به میدان می آورد و سفته بازان و دلالان را از میدان خارج می کند.

حال با رونق تولید و براه افتادن چرخ تولید در کشور دیگر زمینه ها و عرصه های سرمایه گذاری مانند ارز، طلا، مسکن و در مجموع سفته بازی صرفه و سود خود را از دست می دهند و مشارکت و سرمایه گذاری در تولید و ایجاد جهش در تولید مقرون به صرفه خواهد شد. برای ایجاد جهش در تولید باید به دنبال فعال کن اقتصاد مولد باشیم و از گسترش اقتصاد نامولد در زمینه ارز، طلا و مسکن جلوگیری نماییم. (12)


 

کلام  آخر

با تعاریفی که از سفته بازی و سفته باز ارائه دادیم بر ما مشخص شد که سفته بازی وجود آز و طمع برای به دست آمدن سود کلان در کوتاه مدت حتی با وجود ریسک بالاست. سفته بازی در اقتصاد بیمار گسترش می یابد و راه را برای هجوم سفته بازان به بازارهای مختلف مانند ارز، طلا و مسکن و انجام معاملاتی در این بازارها باز می کند که این کار نوسانات بازار را دامن زده و با کنترل عرضه و تقاضا و ایجاد فضای ناامن و آشوب و سودجویی اقتصاد را بیمارتر می کند. چرا که سفته بازی ابزاری برای رونق اقتصاد غیرمولد و از میدان به درکردن و کساد کردن اقتصاد مولد است.

در تمام دنیا سفته بازی یک موضوع مطرح و شناخته شده است که تنها می توان با بهبود شرایط و فراهم کردن زمینه برای تولید و رونق عرصه تولید و صنعت راه را بر آن مسدود کرد. لذا دولت ها و بانک های مرکزی و سیاست های اقتصادی می توانند نقش مثمرثمری را در کاهش سفته بازی ایفا کنند و بهترین راهکار ایجاد ثبات در وضعیت اقتصادی و برقراری بستر امن برای سرمایه گذاری در بخش های تولیدی خواهد بود.

سفته بازی شیوه‎ ای برای جمع شدن سرمایه و سود در دست عده ای خاص در جامعه و ایجاد شکاف طبقاتی بیشتر است و از این حیث بر هر سیاستگذار کلان اقتصادی واجب است تا با ایجاد رقابت سالم در عرصه اقتصادی بین صنایع مولد، زمینه را بهره مندی همه آحاد جامعه از رونق اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار مولد فراهم کند.  

پی نوشتها

1. www.investopedia.com
2. www.khanesarmaye.com
3. www.investopedia.com
4. www.investopedia.com
5. www.investopedia.com
6. www.eghtesadonline.com
7. www.thebalance.com
8. www.tejaratnews.com
9. www.investopedia.com
10. www.eghtesadonline.com
11. www.eghtesadonline.com
12. www.borna.news